Në Shqipëri, një film ndjek dashnorët e kryqëzuar të komunizmit

Brenda mureve prej guri të një fortese të shekullit të 13-të, aktorët shqiptarë dhe rusë po përpiqen të rikrijojnë një kapitull pak të njohur, por shqetësues të historisë së tyre të përbashkët për ekranin e madh. E bashkëshkruar nga romancieri i mirënjohur shqiptar Ismail Kadare, kjo dramë historike është prodhimi i parë i përbashkët mes dy vendeve në gati 70 vjet. Titulli i punës për historinë e dashurisë është “Gjirokastra”, qyteti jugor shqiptar ku zhvillohet historia. Do të jetë filmi i parë artistik që do të thellohet në fatin tragjik të çifteve të përziera të persekutuar nga regjimi komunist i Tiranës. Telashet nisën pasi Tirana ndërpreu lidhjet me Moskën në vitin 1961, një ndërprerje diplomatike që brenda natës i ktheu të rinjtë shqiptarë me gra të lindura sovjetike në tradhtarë të dyshuar. “Personazhet që më interesojnë janë viktima të harruara ose pak të njohura të komunizmit: të huaj të mbajtur në Shqipëri dhe të persekutuar egërsisht nga regjimi”, tha Kadare për AFP. Ndërsa ky është debutimi i tij si skenarist, romancieri dhe poeti ka fituar një sërë çmimesh letrare dhe është diskutuar rregullisht si pretendent për nderimet e Nobelit. “Kaq shumë fate individuale u shkatërruan nga historia,” tha Kadare, i cili shkroi skenarin me skenaristin dhe regjisorin rus Yuri Arabov. Në vitet 1950, shumë burra shqiptarë studionin jashtë vendit në Bashkimin Sovjetik, disa prej tyre u kthyen në shtëpi me partnerë rusë, polakë, hungarezë ose bullgarë. Filmi ndjek historinë e një çifti të tillë. – Ekzekutimet dhe kampet e punës – Për vite me radhë, Shqipëria dhe BRSS ishin aleatë të ngushtë dhe diktatori komunist i Tiranës Enver Hoxha një admirues i Josif Stalinit. Por pasi pasardhësi i liderit sovjetik Nikita Hrushovi filloi një sërë reformash de-stalinizuese, diktatori i Shqipërisë u nda me Moskën “revizioniste” dhe shtetet e saj satelitore në vitin 1961. Grave të huaja që jetonin brenda Shqipërisë, kufijtë e të cilëve ishin mbyllur nën Hoxhën, iu dha një zgjedhja: të kthehen në shtëpi ose të qëndrojnë me burrat e tyre dhe të rrezikojnë përndjekjen. Nuk ka të dhëna se sa çifte iu bashkuan dhjetëra mijëra kundërshtarëve të perceptuar të regjimit të burgosur ose të dënuar me punë të rëndë gjatë 40 viteve të komunizmit në Shqipëri. Rreth 5500 burra dhe 450 gra u ekzekutuan gjithashtu nga regjimi. Megjithatë, një e mbijetuar është Irina Sallaku, një 88-vjeçare që tani jeton në Tiranë. I lindur në Rusinë Sovjetike, Sallaku u martua me një shqiptar që studionte për inxhinieri në Leningrad. Çifti u kthye në Tiranë në vitin 1955 me binjakë. Jeta e tyre u shkatërrua dy dekada më vonë, kur bashkëshorti i saj u ekzekutua nga regjimi shqiptar me akuzën e “sabotimit”. Sallaku u dërgua me dy vajzat e tyre në një kamp pune. Ata nuk u liruan deri në vitin 1988. “Shumë të huaj që bënë një akt rezistence të përzemërt duke zgjedhur të jetojnë në Shqipëri, kanë pasur një fat tragjik,” tha Sallaku për AFP. Si shumë, ajo ende nuk e njeh vendin e fundit të prehjes së të shoqit, një burim i vazhdueshëm mundimi. Por ajo mirëpret realizimin e një filmi që do të tregojë një histori të ngjashme me të sajën në një shkallë të gjerë. “Ky është një episod tragjik në historinë (e Shqipërisë) që duhet treguar për të kuptuar përmasat e krimit”, tha ajo duke folur me zë të heshtur. – Dashuri e vërtetë – Filmi, të cilin Kadare e nisi ta shkruaj në vitin 2010, tregon historinë e studentes ruse Katia, e cila takon në Moskë bashkëshortin e saj të ardhshëm shqiptar, Arjanin. Vite pasi nisi një jetë të re së bashku në Shqipëri, bashkëshorti arrestohet për “spiunazh” dhe ekzekutohet. Katia, e akuzuar edhe për spiunazh, përfundon e burgosur në kalanë e Gijrokastrës, e cila në atë kohë përdorej si burg. Ndërsa pjesa më e madhe e xhirimeve u zhvilluan në Gjirkastër, vendlindja e Hoxhës dhe Kadaresë, disa skena u filmuan edhe në vilën e diktatorit të ndjerë në qendër të Tiranës. Dy aktorë shqiptarë luajnë Hoxhën, i cili vdiq në 1985, dhe gruan e tij Nexhmije, ende gjallë në moshën 99-vjeçare. Regjisori Arabov e përshkruan filmin si një “haraç për të gjitha viktimat e pafajshme të regjimeve totalitare”. Me mbylljen e xhirimeve, redaktimi fillon në fund të muajit. Dhe vepra ka sjellë tashmë një histori të re dashurie — mes Polina Grishinës, aktores ruse që luan Katia-n dhe Besmir Bitrakut, aktorit shqiptar që luan bashkëshortin e saj. “Ne jemi historia jonë”, tha me buzëqeshje Bitraku, një aktor i njohur në Shqipëri. Loreta Mokini, bashkëproducentja shqiptare e filmit shtoi: “Dashuria është e verbër, nuk mëson nga historia”. Aktorja ruse Polina Grishina luan Katia-n, gruan fatkeqe. Filmi është një ‘haraç për të gjitha viktimat e pafajshme të regjimeve totalitare’, thotë regjisori Yuri Arabov I xhiruar në vendndodhje në Gjirokastër, Shqipëri, filmi u shkrua nga regjisori Arabov dhe romancieri i njohur Ismail Kadare